اندکی در مورد خوزستان

شهرنشینان فارس شهرهای مختلف خوزستان به لهجه های مخصوص محلی چون دزفولی، شوشتری، بهبهانی، آبادانی، و خرمشهری {و ماهشهری}که نوعی از زبان فارسی است، تکلم می کنند و در شهرستانهای، اهواز و مسجد سلیمان، لهجه شوشتری و دزفولی رایجتر است.(17)
قابل توجه خواننده گرامی، منبع این مطلب در سال 1369 هجری خورشیدی تالیف شده است و هم اکنون درشهر اهواز گویشهای دزفولی، شوشتری، بهبهانی، فارسی کتابی یا قاجاری، عربی، بختیاری و..میان صاحبان انها تکلم می شود. در این میان زبان عربی به تناسب روند مهاجرت عربها در اهواز، از رشد بیشتری نسبت به سایرین برخوردار بوده اما تکلم آن محدود به محافل خصوصی و مخاطب بودن عربهاست.
گویشهای شوشتری، بهبهانی، دزفولی، ایذه ای، رامهرمزی، ماهشهری، بختیاری و .. سایر گویش های بومیان خوزستان، بازمانده فارسی میانه یا پهلوی اند که اصطلاحاتی دیگر مانند خوزی باستان، در آنها رایج است که غلظت مورد اخیر در شهرهای بهبهان، و رامهرمز بیشتر است.
به هنگام سقوط ساسانیان، زبان پهلوی تنها در ناحیه خوزستان و حوالی آن مانند بخشهای غربی و جنوبی استان فارس کنونی{سپیدان – کازرون و...}، تکلم می شده است(16)
شهرهای قدیمی خوزستان همگی بافت جمعیتی بومی دارای گویش و فرهنگ مخصوص به خود دارند که بازماندگان قوم پارسی ایالت پارس پیش از اسلام می باشند_که امتداد آن در جنوب عراق بوده است_ که بیشتر این شهرها پس از انقلاب میزبان عشایر بختیاری هم بوده اند. شهرهای شوشتر، بهبهان، دزفول، ایذه، رامهرمز، ماهشهر از این جمله اند.
شهرهای عرب نشین خوزستان در قسمتهای مرزی واقع هستند عربهای خوزستان به دلیل ساختار فشرده عشایری و قبیلگی حداکثر در برخی شهرها تمرکز یافته اند. این شهرها عبارتند از: بستان، سوسنگرد، هویزه. در برخی دیگر از شهرهای بزرگ استان نیز بویژه پس از جنگ مهاجرت کرده اند که در ادامه می آید.
شهرهایی که ترکیب جمعیتی از خوزستانی، بختیاری خوزستانی، طوایف لر خوزستانی و عرب هستند عبارتند از: اهواز، خرمشهر و امیدیه و شوش.درصد جمعیتی هر یک از این اقوام در این سه شهر تقریبا برابر به نفع هر یک است.
شهرهایی که ترکیب جمعیتی خوزستانی و بختیاری دارند عبارتند از: اندیمشک،مسجد سلیمان، باغملک، لالی، اندیکا، هندیجان و..

.

توجه: در نوشتن مطالب، هر گونه توضیح ضروری مولف، در میان نقل قولها، با علامت ابرو{} مشخص گردیده است.
تمامی پانوشته ها به جز شماره 13 و 16، از کتاب ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن ج 1و2 برگزیده شده اند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

                                                             پانوشته ها

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع:

 1.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن جلد2، ص855 تا903
 2.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص48_49
 3.اصفهانی، حمزةبن حسن، تاریخ پیامبران و شاهان، ص55
 4.مقدسی، ابوعبدا..،احسن التقاسیم، بخش2، ص 631
 5.حسینی فسایی، میرزا حسن، فارسنامه ناصری، ج1، ص319
 6.یزدی، مولانا شرف الدین علی، ظفرنامه، تاریخ عمومی مفصل ایران، دوره تیموریان، ج1، ص428
 7.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن جلد1، ص381_403
 8.قبادیانی مروزی، ناصرخسرو، سفرنامه ناصرخسرو، ص164
 9.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص6_5
 10.مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج اول، ص 604
 11.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، ص 42
 12.لسترنج، گای،جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ص290
 13.برگرفته از پایگاه سزمین خوزستان
 14.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، ص 43
 15.ابن حوقل، صورةالارض، ص44
 16.رج: جان ناس، تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، ترجمه علی اصغر حکمت،ص318
 17.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرین

 ۱۸ حسینی فسایی، میرزا حسن، فارسنامه ناصری، ج2، ص1470.
جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص 91_93 19.
آمیر، پل، خداوند 20.

پایان